بررسی رابطه بین ابعاد و سطوح یادگیری با عملکرد سازمانی

امروزه ، تغییر و تحولات سریع عوامل محیطی ، میزان پیچیدگی و ابهام را افزایش داده و مدیریت سازمان ها را با چالش های جدی رو به رو کرده است. در چنین شرایطی، برای حفظ رقابت و مزیت رقابتی در مقابله سریع با چالش ها، شکل جدیدی از سازمان ها در حال گسترش است که سازمان یادگیرنده نامیده می شود . در چنین سازمانی، فرایندهای یادگیری تجزیه و تحلیل می شوند؛ تحت نظارت قرار می گیرد، توسعه می یابد و در ارتباط با اهداف نوآوری و بهبود، مدیریت می شود. چشم انداز، استراتژی، رهبری، ارزش ها، ساختارها، سیستم ها، فرایندها و عملکردهای چنین سازمانی دست به دست هم می دهند تا یادگیری افراد را بهبود و یادگیری سطح سازمانی را تسریع کنند. از ویژگی سازمان های یادگیرنده، روانی جریان اطلاعات در این سازمان هاست. این روانی، باعث افزایش دانش و رشد مدیریت نیروی انسانی در سازمان می شود. با رشد دانش پرسنل، میزان هوش سازمان ها افزون و بهره وری آنان ارتقا می یابد. آنچه در بحث ریشه یابی به عنوان زیرمجموعه ی مهم تفکر سیستمی سازمان مطرح است، شناسایی ریشه ی مشکلات بر اساس تعامل اجزای سیستم با یک دیگر است. بهره وری، محور اصلی سازمان های یادگیرنده می باشد. برای این که شرکت ها زنده بمانند و در دنیای رقابت حضوری فعال داشته باشند، باید مرتب در بالا بردن اطلاعات، دانش و توانایی خودشان کوشش کنند و به آموزش کارکنان توجه ویژه ای داشته باشند. با مرور ادبیات موضوع مطروحه چنین استنباط می شود، یکی از مسائلی که در سازمان های یادگیرنده به آن کمتر توجه شده ، مطالعه رابطه بین عملکرد سازمانی و مولفه های یادگیری است . این معضل علاوه بر داشتن زمینه تئوریک، مد نظر مدیران ارشد سازمان های ذی ربط نیز می باشد. بنابراین مشکل تعریف شده در این پژوهش، پایین بودن عملکرد یک سازمان یادگیرنده و شناسایی مولفه های مربوط به ساز و کار عملکرد در این سازمان ها است. برای بررسی رابطه ابعاد یادگیری و تاثیر آن ها بر عملکرد سازمانی و تجزیه و تحلیل منطقی نیز دو بعد فردی و ساختاری در نظر گرفته شده است که تاثیر آن ها بر روی عملکرد سازمانی با میانجیگری سطوح یادگیری ، مورد مداقه قرار می گیرد . سوالات تحقیق سوال اصلی: آیا یادگیری سازمانی بر عملکرد سازمان تاثیر دارد؟ سوالات فرعی: 1- آیا مولفه های بعد فردی بر سطوح یادگیری سازمانی تاثیر دارد؟ 2- آیا مولفه های بعد ساختاری بر سطوح یادگیری سازمانی تاثیر دارد؟ 3- آیا سطوح یادگیری سازمانی بر عملکرد سازمانی تاثیر دارد؟ اهداف تحقیق در سازمان های یادگیرنده، تمامی اجزا به هم ربط و پیوندی عمیق دارند، به طوری که (پیتر دراکر ، 1981) این گونه سازمان ها را به ارکستری تشبیه می کند که هرکس ساز خود را می زند، اما نکته مهم این است که تمامی نوازندگان عمیقاً تابع و مرتبط با رهبر ارکستر هستند و نتیجه کار، یک آهنگ موزون است. شکل سازمان های یادگیرنده امروزی نیز چنین است که با پرسنل گسترده و با فرهنگ های متفاوت، هم چنان در حال رشد و فعالیت هستند. با توجه به همبستگی ای که در میان اجزاء سازمان یادگیرنده وجود دارد، چینش یک یک اجزاء در جای مناسب خود باعث ایجاد و تکامل سازمان یادگیرنده است . هدف اصلی : بررسی رابطه بین یادگیری و عملکرد سازمانی . اهداف فرعی : 1- بررسی رابطه بین مولفه های بعد فردی بر عملکرد سازمانی . 2- بررسی رابطه بین مولفه های بعد ساختاری بر عملکرد سازمانی . 3- بررسی رابطه بین سطوح یادگیری بر عملکرد سازمانی . فرضیات تحقیق فرضیه 1: بین بعد فردی یادگیری و سطوح یادگیری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد . فرضیه2: بین بعد ساختاری و سطوح یادگیری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد . فرضیه 3: بین سطوح یادگیری و عملکرد سازمانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد . متغیرهای تحقیق متغیری هست که هدف محقق، تشریح یا پیش بینی تغییرپذیری در آن است. به عبارت دیگر یک متغیر اصلی است که قالب یک مسئله برای تحقیق، مورد بررسی قرار می گیرد. با تجزیه و تحلیل متغیر وابسته و با شناسایی عوامل موثر بر آن می توان پاسخ ها یا راه حل هایی را برای مسئله شناسایی نمود(حافظ نیا ، 1382 ). متغیر وابسته در این تحقیق در واقع همان عملکرد سازمانی است که به طور مستقیم یا با واسطه هایی به مولفه های یادگیری وابسته است. متغیر مستقل به گونه ای مثبت یا منفی بر متغیر وابسته تاثیر می گذارد. یعنی وقتی متغیر وابسته وجود داشته باشد متغیر مستقل نیز وجود خواهد داشت و هر مقدار افزایش در متغیر مستقل روی دهد در متغیر وابسته نیز افزایش یا کاهش روی خواهد داد. به بیان دیگر دلیل متغیر وابسته را باید در متغیر مستقل جستجو کرد(سکاران، 1381، 85). متغیرهای مستقل در این تحقیق 1.مولفه های بعد فردی از قبیل: یادگیری مداوم، گفت و گو و پرس جو و یادگیری تیمی. 2.مولفه های بعد ساختاری سازمان از قبیل: رهبری برای یادگیری، اتصال سیستم و سیستم های جداسازی شده است. متغیر میانی تحقیق اخیر در واقع سطوح یادگیری است که سطح یادگیری فردی ، سطح یادگیری گروه و سطح یادگیری سازمانی را شامل می شود . بررسی منابع (تعریف عملیاتی) اجماع گسترده ای در ادبیات وجود دارد که فرآیند اندازه گیری در علوم تحقیق تجربی باید بر اساس مبانی نظری باشد (دولی و باکوزی ، 2003-1982) . دو دیدگاه اصلی در توسعه سازمانی به عنوان مقیاس یادگیری پدید آمده است. (شیوا و همکاران ، 2007). دیدگاه اول؛ برای سنجیدن یادگیری عامل توانمندساز در سازمان که از طریق پرسشنامه باید به آن عمل کرد . دومین چشم انداز برای اخذ نتیجه یادگیری در سازمان ، تسهیل و توانایی یادگیری سازمانی از طریق ارائه اندازه گیری محیط یادگیری است (دیبلا و همکاران ، 1996) که با در نظر گرفتن ظرفیت تولید و ایده های کلی موثر می باشد (اولریش و همکاران ، 1993). در مقیاس مورد استفاده توسط (بونتیس و همکاران ، 2002( یا ( سوفی و تیپیس ،2007 ) یادگیری به دست آمده در سه سطح فرد ، گروه و سازمانی مورد بررسی قرار گرفت. نظر سنجی از متون نشان داد که مقیاس توسعه یافته توسط یانگ و همکارانش، تنها به دست آوردن دانش سازمانی و عملکرد سازمانی است. اجماع و تفکر دو اندیشه مندکروسان و باپوجی این است که یادگیری رو به رشد در فرد ، گروه و سطوح سازمانی وجود دارد (کروسان و باپوجی ،2004 )، با این حال در مطالعات (یانگ و همکارانش ،2004) این موضوع مطرح نمی شود و بدین جهت این کمبود، ضعف بزرگی در پژوهش های یانگ محسوب می شود . مطالعه کنونی تلاشی است برای فائق آمدن بر این کمبود که با مقیاس اندازه گیری سیستم یادگیری سازمانی در سطوح یادگیری؛ فرد، گروه و سازمانی انجام می یابد . به عنوان یک نقطه شروع، از پرسشنامه سازمان آموزشی (یانگ و همکاران، 2004) برای اندازه گیری اصلی تسهیل کننده در یادگیری سازمانی مورد مطالعه قرار گرفته است و این مقیاس توسط (بونتیس و همکاران ،2002) توسعه می یابد که اقدامات نتایج یادگیری در سطح فردی ، گروهی و سازمانی و ارتباط آن ها با عملکرد سازمانی و برای مطالعه رابطه نتایج یادگیری مورد استفاده قرار می گیرد. مدل (واتکینز و مارسیک ، 2004 : 33)از سازمان یادگیرنده بر سه جز تقسیم می شوند : (1) سیستم های سطح، یادگیری مستمر منجر به؛... (2) ایجاد و مدیریت نتایج دانش منجر به؛.... (3) بهبود در عملکرد سازمان و در نهایت ارزش خود را ، به عنوان..... در این مدل از هر دو دارایی های مالی و غیر مالی سرمایه های فکری استفاده شده است . مدل ادغام دو سازمان ترکیبات : بعد فردی و بعد ساختاری است. یانگ و همکاران (2004) در سه سطح ساختاری یادگیری ( سیستم اتصال ، سیستم های جاسازی شده و رهبری برای یادگیری ) به عنوان واسطه بین بعد فردی و ابعاد یادگیری (یادگیری مداوم، گفتگو و پرسش، یادگیری تیمی و توانمندسازی کارکنان) و نتایج یادگیری به تحقیق پرداختند و در تحقیق دیگری که روی بخش دولتی استرالیا توسط (خانم مک کفری ،2004) انجام یافت، تمام هفت بعد سازمان یادگیرنده به میزان قابل توجهی با یک دیگر در ارتباط بودند . یانگ و همکارانش نیز توافق کردند که این ابعاد هفتگانه یادگیری سازمان ، مجزا اما مرتبط با هم هستند. این هفت بعد یادگیری مربوط به درون سازمان است و منجر به نتیجه یادگیری ( افزایش دانش سازمانی و عملکرد مالی ) می شود. با این حال واتکینز ، مقیاس مارسیک را برای اندازه گیری یادگیری در فرد به دست آورد که 12 سوال برای اندازه گیری عملکرد در سطح سازمانی در آن تعبیه کرد . این مقیاس توسط بونتیس و همکاران، 2002) توسعه یافته است. تلاش برای تعیین این که آیا فرآیند یادگیری سازمانی است که (شیوا و همکاران ، 2007) در انجام فردی ، گروهی و سطح سازمانی و هم چنین اندازه گیری ادراک را فراهم می کند یا ساختار برای عملکرد سازمانی ، بالاخره این مدل بر اساس چارچوب توسعه یافته توسط (کروسان و همکارانش ،1999) مورد استفاده قرار گرفت . مواد و روش تحقیق نوع تحقیق به طور کلی روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار، راه های معتبر، قابل اطمینان و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است( خاکی، 1378: 201). این تحقیق بر اساس هدف از نوع کاربردی محسوب می شود. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظریه ها، اصول و فنونی که برای تحقیقات پایه تدوین می شوند و در حل مسائل اجرایی و واقعی به کار می رود، شامل می شود . هم چنین این تحقیق بر اساس ماهیت انجام دادن کار، از نوع میدانی می باشد که از قابلیت های خاص متناسب با این موضوع برخوردار است. در این روش داده ها تجزیه و تحلیل شده و روابط بین متغیرها مورد آزمون قرار می گیرند . رابطه متغیر مستقل و وابسته و میانی ارزیابی می شوند و اطلاعات توسط یک نمونه تصادفی از جامعه اصلی به وسیله پرسشنامه به دست می آید. چارچوب ساختارها به طور واضح برای یادگیری نتایج در تمام سطوح (فردی ، تیمی و سازمانی) تعریف می شود ( بونتیس و همکاران 2002) . بر اساس این مطالعه اثبات می شود که مقیاس بونتیس و ( 2002 )، مناسب برای اندازه گیری نتایج یادگیری است. جامعه آماری روش نمونه گیری در این تحقیق روش نمونه گیری تصادفی گروه بندی شده است که از میان موسسات آموزش عالی در سطح استان آذربایجان شرقی( دانشگاه های دولتی ، پیام نور ، آزاد اسلامی و غیر دولتی غیر انتفاعی ) و بر اساس تعداد استادان شاغل در آن ها انجام می گیرد . حجم نمونه متناسب با تعداد افراد جامعه با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود . برابر با% 5 (?) در نظر گرفت شده است . p: نسبت موفقیت در جامعه 5/ z: متغیر استاندارد 96/1 :?مقدار اشتباه مجاز در برآورد پارامتر 05/ سوال ها از نوع لیکرتی است. تجزیه و تحلیل داده ها تجزیه و تحلیل داده ها در سه سطح انجام خواهد گرفت : 1- سطح اول شامل تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها جهت به دست آوردن تصویر کلی از چگونگی توزیع داده ها و به تناسب آن انتخاب تست های آماری جهت تست فرضیه ها می باشد . به عنوان مثال :از آمارهای توصیفی نظیر میانگین، انحراف معیار، نمودارها، جداول و... جهت توصیف وضعیت متغیرهای تحقیق استفاده خواهد شد. 2- از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف جهت نرمال بودن داده های تحقیق استفاده خواهد شد. 3- برای تست فرضیه ها از معالات ساختاری با استفاده از بسته نرم افزاری لیزرل ، استفاده خواهد شد . مدل مفهومی مدل مفهومی اخیر به منظور مطالعه رابطه بین ابعاد یادگیری و عملکرد سازمانی است. مدل مفهومی در شکل زیر ارائه شده است. بر اساس مطالعه اخیر فرضیه ای که از این هفت نفر اندیشه مند شرح داده شده است به عنوان ابعاد یادگیری توسط (واتکینز و مارسیک ، 2004 : 33) به اجرا در آمده است که مطالعه آن بین ابعاد یادگیری وعملکرد سازمانی از طریق نقش میانجیگری سطوح یادگیری انجام می گیرد . در یادگیری بعد فردی: یادگیری مداوم (cl) گفت و گو و پرس و جو (di) یادگیری تیم (tl) توانمند سازی کارمند (ee) در یادگیری بعد ساختاری :رهبری برای یادگیری (ll) اتصال سیستم (sc) سیستم های جاسازی شده (es) نتایج آموزش در سه سطح : یادگیری سطح فردی ( ill) یادگیری سطح گروهی (gll) یادگیری سطح سازمانی (oll) عملکرد سازمانی (op)